Prof. Dr. Ebru V. Öcalır

Program Direktörü

Artan kentsel nüfus ve yayılmacı kentleşme politikaları ile birlikte mekândaki hareketliliği sınırsızlaştırma eğilimi ulaşımı kritik bir kentsel fonksiyon haline getirmektedir. Küreselleşen ulaşım ağları ve farklı ölçeklerde sürekli olarak artan erişilebilirlik talebi, doğru politika ve uygulama araçları ile bir bütün olarak planlanmadığında ekonomik, ekolojik ve toplumsal sorun alanlarını da beraberinde getirmektedir.

Özellikle kent ölçeğinde ele alındığında, kentlerde gündelik yaşamın en önemli parçası olan kentiçi ulaşım, temel sorun alanlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Hem sürdürülebilirlik bağlamında hem de bir hak olarak düşünülmesi gereken kentiçi ulaşım, yaya dolaşımı ile birlikte çeşitlenen ulaşım modlarının bütünleşmesini ve farklı kullanıcı gruplarını göz önünde bulunduran bir sistemin bütünlüğünü sunmak zorundadır. Oysa kentiçi ulaşıma dair mevcut politikalar toplu taşıma sistemlerini ve çevreci ulaşım çözümlerini içermek yerine özel araç kullanımını destekleyen uygulamalar ile sürdürülebilir ve karşılanabilir olmayan bir ulaşım yapısı ortaya koymaktadır.

Ulaşım planlamasında geleneksel yaklaşımlarda taşıtlara öncelik verilirken, çağdaş yaklaşımlarda öncelik insandadır. Ulaştırma altyapısının inşasından önce, çevreye duyarlılık gözetilmektedir.

Üst ölçekte kent içi ulaşımın ana şemasının planlanması etkin bir sistem kurgusu için önem taşısa da bu ölçekte farklı kentli gruplarını ve onların ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran çözümleri ayrıntılandırmak oldukça güçtür. Bu tür çözümler için gündelik yaşam ölçeğinde ve farklılaşan kentli kesimlerini tanımlayan yaklaşımlara ihtiyaç vardır. Her ne kadar kent içi ulaşım planlarının bütüncül ve işlevsel bir sistem kurma adına benimsedikleri ilkeler, belirli hedefler ile ürettikleri çözümler önem taşısa da bu teknik sürecin yanında kullanıcıların gündelik yaşamlarını kolaylaştıracak orta ve alt ölçekli çözümlerin geliştirilmesi de önem kazanmaktadır. Bu anlamda iyi planlanmış bir ulaşım sistemi kullanıcıların ihtiyaçlarını her ölçekte karşılayan ve taleplerine cevap verebilen bir sistem anlamına gelmektedir.

Kent içi ulaşım meselesi ulaşım hakkı bağlamında ele alındığında, bir kamu hizmeti olan toplu taşımanın sunumunun niceliksel ve niteliksel kalitesi ilk akla gelen konu olmaktadır. Sunulan ulaşım alternatifleri, bunların bütünleştirilmesi, sağladıkları erişilebilirliğin ölçeği, ücret tarifeleri öncelikli konular olarak karşımıza çıkmaktadır. Ulaşım hakkı sadece toplu taşıma hizmetleri ile sınırlandırılamayacak bir içeriğe sahiptir. Kent içinde yaya dolaşımını sağlayacak fiziksel çevrenin üretilmesi, bisiklet gibi diğer bireysel ulaşım alternatiflerinin geliştirilmesi, otomobili esas alan fiziksel düzenlemelerin diğer ulaşım türleri lehine dönüştürülmesi de önemli bileşenler arasında yer almaktadır. Ancak tüm bu sözü edilen ulaşım hakkı içeriğinin hayata geçirilmesinde kritik nokta kentte yaşayan farklı kentli kesimlerini dikkate alan yaklaşımların geliştirilmesidir. Farklı ulaşım türlerini kullanıcı odaklı ele alarak, dezavantajlı kullanıcıların toplu taşımanın farklı türlerinde, yaya olarak ve otomobil dışındaki diğer bireysel ulaşım alternatiflerinde (bisiklet vb.) karşılaştıkları sorun alanlarına ilkesel düzeyde üretilmiş politikaların da geliştirilmesi gerekmektedir. Karar vericilerin böyle bir yaklaşımı benimseme yönünde eğilimleri olsa dahi bunu gerçekleştirmeyi sağlayacak ilkelerin neler olabileceği konusunda araştırmalar henüz çok yenidir.

Bu program kapsamında; öncelikli olarak kentiçi ulaşıma odaklanan, ancak bütüncül bir yaklaşım doğrultusunda her ölçekte yenilikçi ulaşım sistemleri ve çözüm önerileri üretmeye yönelik araştırmalar yapılması ve bilgi paylaşım platformları oluşturulması hedeflenmektedir.